X Konferencja Komitetu Badań nad Migracjami

ORGANIZATORKA SESJI: dr hab. Joanna Wojdon, prof. UWr, Instytut Historyczny

Sesja koncentrować się będzie na różnych aspektach życia i działalności naukowej i społecznej emerytowanego dziś profesora uniwersytetu w El Paso w Teksasie

ORGANIZATORKA SESJI: Kinga Alina Langowska, Muzeum Emigracji w Gdyni

Ekosystem czyli dynamiczny układ ekologiczny składa się z szeregu wzajemnie na siebie wpływających elementów. Każda zmiana w tym skomplikowanym systemie zależności oddziałuje na wszystkie poszczególne części się na niego składające nierzadko wywołując presję migracyjną. Dlatego w czasie trwania sesji pragniemy znaleźć odpowiedzi na takie pytania: Jak zmiany ekosystemu wpływały i wpływają na migracje roślin, zwierząt oraz ludzi? W jaki sposób człowiek wywierał i wywiera wpływ na migracje innych gatunków żyjących na Ziemi? Na ile człowiek jest zależny od środowiska w jakim życie? Jakie relacje zachodzą między zmianami środowiskowymi, migracjami, a rozwojem technologicznym na przestrzeni wieków?

ORGANIZATORZY SESJI: dr hab. Michał Nowosielski (KBNM), dr Marta Pachocka (SGH, OBM UW)

Miasta są zazwyczaj pierwszym miejscem osiedlenia migrantów.  To tam rozpoczynają nowe życie, tam tworzą własną przestrzeń, tam w końcu wchodzą w interakcję ze społeczeństwem przyjmującym. Z jednej strony dopasowują się do istniejącej tkanki miejskiej, a z drugiej aktywnie ją współtworzą. 

Na miasta można także spojrzeć jako na laboratoria polityk integracyjnych. Samorządy miejskie często są w awangardzie działań na rzecz imigrantów i inicjatyw włączających – wyprzedzając niejednokrotnie rozwiązania przyjmowane na poziomie krajowym. Co więcej problematyka migracji jest obecna nie tylko w  działaniach integracyjnych ale także w realizowanych przez miasta  politykach przestrzennych, czy procesach rewitalizacji.

Celem sesji jest prezentacja dorobku badaczy i badaczek migracji koncentrujących się na problematyce migracji w kontekście miasta. Interesują nas referaty odwołujące się zarówno przykładów polskich, jak i zagranicznych miast, opisujące temat migracji i miasta zarówno z perspektywy socjologicznej czy  politologicznej, jaki i innych dyscyplin: geografii, kulturoznawstwa czy ekonomii. 

ORGANIZATORKI SESJI: Prof. dr hab. Dorota Praszałowicz  Uniwersytet Jagielloński, dr Anna Fiń  Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

Sesja służy refleksji na temat procesu przeobrażeń amerykańskich miast, prowadzonej z perspektywy napływających do nich kolejnych strumieni imigracyjnych. Szczególna uwaga zostanie poświęcona miastom Zachodniego Wybrzeża.  W tym regionie relacje etniczne mieszkańców miast kształtowały się inaczej, niż na Wschodnim Wybrzeżu oraz w regionie Midwest, których dotyczy zdecydowana większość klasycznych opracowań. Nacisk zostanie położony na obecność grup wschodnio-europejskich oraz z rejonu Kaukazu, w kontakcie z najliczniejszymi grupami azjatyckimi. Zwracamy szczególną uwagę na specyfikę mozaiki etnicznej w metropoliach Zachodniego Wybrzeża, w perspektywie porównawczej. Zapraszamy do zgłaszania referatów, także prezentujących wyniki badań dotyczących innych regionów USA, niż Zachodnie Wybrzeże. Zostaną one potraktowane jako kontekst porównawczy do bardziej ogólnej debaty na temat dziejów stosunków etnicznych i rasowych w amerykańskich miastach.

ORGANIZATORZY SESJI: prof. UJ dr hab. Dariusz Niedźwiedzki, prof. UAM dr hab. Jacek Schmidt, prof. UAM dr hab. Agnieszka Chwieduk

Z różnych względów każdy przybysz z innego kraju jest z konieczności lub z własnej inicjatywy włączony w obszar funkcjonowania na poziomie instytucjonalnym. Mamy do czynienia z różnego typu instytucjami: włączającymi imigrantów do swojej działalności oraz zakładanymi przez nich samych, centralnymi, ponadlokalnymi i lokalnymi, krajowymi i międzynarodowymi, formalnymi i nieformalnymi, zorientowanymi na różne cele/rodzaje działalności (administracyjne, ekonomiczne, polityczne, religijne, kulturalne etc.). Paleta rozlicznych instytucji obejmuje po pierwsze instytucje organizacyjne, które zawierają wartości i normy legitymizujące władzę, służą do jej stabilizacji i organizacji umożliwiającej uruchamianie posiadanych zasobów społecznych i koordynowanie zbiorowych działań, w konsekwencji pełnią funkcje organizacyjno-kontrolne. Po drugie, instytucje dystrybutywne zawierają wartości i normy uniwersalistyczne, działają w kierunku utrzymania układów społecznych, które zostały powołane do wytwarzania i dystrybucji pożądanych dóbr i usług, pełnią funkcje produkcyjno-dystrybutywne. Po trzecie, instytucje integratywne stabilizujące wartości partykularystyczne, podtrzymują solidarność społeczną, zachowanie tożsamości kultury i struktury społecznej, pełnią funkcje identyfikacyjno-integracyjne. Sesja będzie miała charakter interdyscyplinarny, do udziału zapraszamy osoby zainteresowane wskazanymi problemami zarówno w kontekście międzynarodowym jak i polskim lub innych państw.

ORGANIZATORKI SESJI: dr Marta Jaroszewicz, dr hab. Magdalena Lesińska, dr Marta Pachocka, Ośrodek Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski

Przedmiotem sesji będzie refleksja nad teoriami, koncepcjami i podejściami badawczymi istniejącymi na gruncie politologii oraz dyscyplin pokrewnych, stosowanymi do wyjaśnienia relacji między państwem a procesami migracyjnymi. Pomimo istniejących różnorodnych badań empirycznych  dotyczących m.in. polityki migracyjnej i jej składowych, nadal zauważalny jest niedostatek prób teoretycznych wyjaśniających rolę państwa w procesach migracyjnych. Obecnie, poza klasycznym podejściem patrzącym na państwo i politykę migracyjną z perspektywy potrzeb rynku pracy, coraz częściej pojawiają się też nowe – dotyczące tożsamości, bezpieczeństwa czy praw człowieka. Przedmiotem badań staje się nie tylko współczesne państwo i jego ewolucja, ale także instytucje i aktorzy działający na różnych poziomach zarządzania (lokalnym i ponadnarodowym). W efekcie, na styku badań migracyjnych i nauki o polityce powstają nowe podejścia i koncepcje.

Proponowany obszar tematyczny sesji obejmuje następujące zagadnienia w wymiarze teoretycznym i ich zastosowanie w badaniach empirycznych: 

– pojęcie państwa migracyjnego i jego ewolucja,

– wzajemne powiązania  między procesami migracyjnymi a systemem państwowym i międzynarodowym, ich uwarunkowania i konsekwencje,

– paradygmaty, nurty, koncepcje obecne w teorii polityki i systemów politycznych, aksjologii politycznej, teorii stosunków międzynarodowych i nauk o bezpieczeństwie wykorzystywane w badaniach migracyjnych.

Do udziału w sesji zapraszamy badaczy i badaczki zainteresowanych teoretyczną refleksją na temat badań migracyjnych prowadzonych na gruncie politologii i dyscyplin pokrewnych

ORGANIZATORZY SESJI: dr hab. Agata Górny, prof. UW, Ośrodek Badań nad Migracjami, UW,  dr hab. Paweł Kaczmarczyk, prof. UW Ośrodek Badań nad Migracjami , UW

Migracje międzynarodowe to wciąż dynamicznie zmieniający się i rozwijający obszar badań. Przekształceniom ulegają warunki, w których podejmowane są decyzje migracyjne, zmieniają się strategie migracyjne jednostek, teoretyczne podejścia do mobilności międzynarodowej, a także możliwości jej badania, zwłaszcza w kontekście możliwości wykorzystania nowych źródeł danych. Na ten dynamiczny obraz w ostatnich miesiącach nakładają się wyzwania związane z pandemią COVID-19. W tym kontekście Polska stanowi szczególnie ciekawe laboratorium badawcze jako kraj, który dopiero od niedawna stał się obszarem docelowym dla istotnych liczebnie grup migrantów, gdzie trudno wyrokować o kierunkach dalszego rozwoju imigracji a jednocześnie obszar pochodzenia setek tysięcy emigrantów, których status i przyszłe wybory są wciąż dalekie od jednoznaczności. 

Celem sesji jest odpowiedź na pytanie, na ile teorie i podejścia metodologiczne wykorzystywane przez badaczy migracji pozwalają opisywać złożoną rzeczywistość społeczno-ekonomiczną współczesnej mobilności. Chcielibyśmy zachęcić do krytycznej analizy dobrze już znanych podejść teoretycznych i empirycznych, ale też do podzielenia się doświadczenia z wykorzystania nowatorskich metod i koncepcji: odnoszących się zarówno do mobilności wewnętrznej, jak i międzynarodowej a w tym ostatnim przypadku, tak emigracji jak i imigracji. W szczególności, do udziału w sesji zapraszamy badaczy, którzy chcieliby podjąć dyskusję metodologiczną na temat wyzwań wynikających z sytuacji pandemicznej i możliwości, jakie oferują dostępne opcje metodologiczne (np. tzw. big data). 

ORGANIZATORKA SESJI: prof. dr hab. Halina Grzymała-Moszczyńska, dr Adam Anczyk

W ramach panelu proponujemy dyskusję nad naszą pracą, opublikowaną  w maju tego roku, przez  wydawnictwo Brill Publishers  pt.The Psychology of Migration Facing the Challenges of Increasing Cultural and Religious Diversity. Jest to publikacja interdyscyplinarna, z dwóch powodów. Po pierwsze z uwagi na zaplecze kompetencyjne autorów ( psychologia kulturowa i religioznawstwo), a po drugie z uwagi na  usytuowanie psychologicznych badań nad migracjami wśród różnych dyscyplin naukowych z zakresu nauk społecznych i humanistycznych, ale też z zakresu nauk przyrodniczych. Migracja traktowana jest jako proces zmiany dotykającej zarówno dotychczasową lokalizację jednostki czyli dom, jak i ekosystem w którym ona funkcjonuje. W procesie migracji zmiany są doświadczane zarówno przez ciało i jego codzienne funkcjonowanie w zakresie relacji z otoczeniem fizycznym i społecznym, jak i przez psychikę. Procesy adaptacyjne do zmiany, w dużym stopniu oznaczają rekonstrukcję codzienności w  jakiej  migrant rozpoczyna funkcjonowanie w nowym środowisku.

Różne aspekty procesów migracyjnych znajdują swoje omówienie w literaturze przedmiotu w różnym stopniu.  Najczęściej analizowane sa procesy akulturacyjne, oraz wpływ migracji na zdrowie psychiczne, lub ujmując sprawę szerzej na dobrostan migrantów. Badania procesów migracyjnych obejmują zarówno podejście ilościowe  jak i jakościowe. To drugie,  szczególnie Cultural Fomulation Interview, Mental Mapping , Body mapping czy craftivism używane są w badaniach nad migracją stosunkowo rzadko, a wydaja się posiadać duży potencjał w zakresie wzbogacenia  uzyskiwanych wyników badań.

 Praca ta jest częścią większego projektu, przygotowywanej   w języku polskim obszernej pracy Psychologia migracji. Uwagi Uczestników Panelu będą niezwykle cennymi wskazówkami w tym przedsięwzięciu.

ORGANIZATORZY SESJI: dr hab. Jan Brzozowski, prof. UEK (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, KBnM PAN), dr hab. Brygida Solga, prof.  PO (Politechnika Opolska, KBnM PAN)

Celem sesji jest analiza potrzeb i oczekiwań w zakresie integracji cudzoziemców z  perspektywy cudzoziemców, ludności przyjmującej oraz systemu instytucjonalnego, związanego z obsługą imigrantów i realizacją usług publicznych. Przedmiotem zainteresowania jest społeczno-kulturowy i ekonomiczny wymiar integracji oraz doświadczenia w obszarze integracji w Polsce i zagranicą.

Zagadnienia szczegółowe sesji:

• integracja i adaptacja społeczno-kulturowa i ekonomiczna – ujęcie teoretyczne i praktyczne,
• integracja różnych grup imigrantów (obywatele UE i krajów trzecich, uchodźcy, imigranci o nieuregulowanym statusie prawnym),
• cele, wyzwania i rekomendacje działań w obszarze integracji cudzoziemców,
• wspieranie aktywności cudzoziemców a ich integracja: przedsiębiorczość społeczna, działalność biznesowa, aktywność kulturalna etc.,
• integracja społeczno-ekonomiczna w przestrzeni polskich miast, aglomeracji i regionów,
• integracja cudzoziemców z perspektywy polityk publicznych (bezpieczeństwo publiczne, edukacja, rynek pracy, ochrona zdrowia i pomoc społeczna), 
• współpraca instytucji i podmiotów w zakresie integracji cudzoziemców,
• doświadczenia w realizacji projektów wspierających integrację imigrantów

ORGANIZATORZY SESJI: prof. dr hab. Romuald Jończy (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu), dr hab. Brygida Solga, prof. PO (Politechnika Opolska)

Przedmiotem obrad sesji będą procesy migracji (emigracja, imigracja, remigracja, migracje wewnętrzne, czasowe, zarobkowe, edukacyjne), ich determinanty oraz związane z nimi konsekwencje (ekonomiczne, demograficzno-społeczne, polityczne i inne) badane z perspektywy regionalnej/lokalnej, zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Sesja obejmuje również metodykę badań regionalnych i lokalnych oraz regionalną i lokalną politykę migracyjną.

Zagadnienia szczegółowe sesji:

• problem badań i pomiaru migracji w wymiarze lokalnym wobec ograniczonej przydatności danych statystyki publicznej,
• rola migracji wewnętrznych i zewnętrznych w procesach lokalnego wyludnienia/napływu ludności, ze szczególnym uwzględnieniem wyludnienia obszarów wiejskich i peryferyjnych,
• regionalne/lokalne czynniki migracji,
• ekonomiczne i demograficzno-społeczne konsekwencje migracji w sferze lokalnej  i regionalnej,
• regionalne/lokalne ujęcia zagranicznych migracji zarobkowych,
• rozbieżności i konflikty interesów (demograficzne i ekonomiczno-fiskalne) w mającej miejsce (w dobie wyludniania się i starzenia Polski i Europy) „walce o ludzi” pomiędzy perspektywą instytucjonalną, lokalną, regionalną oraz interesami kraju jako całości,
• rola inwestycji, rynku pracy i infrastruktury dla kształtowania migracji w wymiarze lokalnym,
• lokalne/regionalne polityki/programy/działania w sferze ograniczania stymulowania migracji (case study),  
• powiązania procesów migracyjnych z regionalną polityką rynku pracy, edukacyjną i innymi politykami publicznymi.
• procesy imigracji/integracji/remigracji/repatriacji z perspektywy lokalnej i regionalnej
• migracje przygraniczne z perspektywy lokalnej/regionalnej
• wszystkie inne zagadnienia migracji stosujące lokalną i regionalną perspektywę badawczą

ORGANIZATORZY SESJI: prof. dr hab. Romuald Jończy (Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, KBnM PAN), dr hab. Przemysław Śleszyński, prof. IGPZ PAN (KBnM PAN)

Przedmiotem sesji będą procesy współczesnych migracji wewnętrznych w Polsce, definiowane poprzez skalę, kierunki, strukturę i zróżnicowania przestrzenne, a interpretowane przez ich uwarunkowania i skutki, zwłaszcza  w kontekście rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju i regionów. W szczególności przewiduje się zwrócenie uwagi na następujące zagadnienia:

– problem identyfikacji i pomiaru trwałych i czasowych migracji wewnętrznych w Polsce (możliwości i ograniczenia wykorzystania danych statystyki publicznej, innych dostępnych danych oraz wyników badań naukowych); 

– społeczne, ekonomiczne i środowiskowe uwarunkowania procesów migracji wewnętrznych;

– konsekwencje migracji wewnętrznych dla obszarów napływu i odpływu ze szczególnym uwzględnieniem bilansu peryferie (odpływ) – centra (napływ);

– problem drenażu ludności (zwłaszcza młodzieży) z peryferii do dużych aglomeracji miejskich (zwłaszcza w kierunku „wielkiej piątki”) – determinanty i skutki tego procesu;

– migracje edukacyjne, w tym zwłaszcza migracje na studia (skala, kierunki i konsekwencje tych migracji dla obszarów odpływu oraz ośrodków napływu, systemu szkolnictwa i (nie)zrównoważonego rozwoju kraju i regionów);

– migracje wewnętrzne z perspektywy planowania i zagospodarowania przestrzennego;

– procesy suburbanizacji (odpływu ludności z miast do stref podmiejskich) – skala, determinanty i konsekwencje;

–  warunki przyrodnicze i jakość środowiska jako czynniki migracji oraz przyrodniczo-przestrzenne konsekwencje migracji ludności dla obszarów odpływu i napływu;

 – mobilność dzienna i wahadłowa (w tym dojazdy do pracy) – warunki i skutki tych procesów;

– zależności pomiędzy migracjami wewnętrznymi a rynkiem pracy i procesami inwestycji, w tym problem substytucji migracji stałych i wahadłowych;

– wpływ pandemii COVID-19 na migracje wewnętrzne w Polsce;

Zgłoszenia mogą także obejmować tematykę migracji wewnętrznych poza Polską

ORGANIZATORKI SESJI: Dr Aleksandra Galasińska, University of Wolverhampton, dr hab. Anna Horolets, prof. UW (Uniwersytet Warszawski i KBnM PAN) 

W proponowanej grupie tematycznej punktem wyjścia jest potoczne powiedzenie, że migranci opuszczają swoje środowisko rodzime w poszukiwaniu „lepszego życia”. Celem proponowanej grupy jest poddanie namysłowi znaczeń kulturowych, które zawiera wyrażenie „dobre życie”. Jakie są źródła migrantów wyobrażeń o „dobrym życiu” i jak oddziaływanie pola transnarodowego i biograficznych doświadczeń migracyjnych wpływają na te wyobrażenia? Czy dobre życie jest życiem, w którym zapewnione jest bezpieczeństwo osobiste, byt materialny, zdrowie, czy dobrostan rodziny; istnieje wolność wyrażania własnych poglądów, praktykowania religii, możliwość realizacji swoich projektów tożsamościowych czy posiadania własnego miejsca zamieszkania, istnieją warunki osiągnięcia sukcesu w pracy czy zdobycia uznania jakiejś szerszej zbiorowości? 

Dominujące narracje na temat „dobrego życia” nie są podzielane przez wszystkich nawet w obrębie jednego społeczeństwa. Idiosynkratyczne ścieżki oddolnego tworzenia porządków godności i wizji życia wartego przeżycia przecinają się z instytucjonalnie tworzonymi obowiązującymi narracjami na temat tego, czym jest dobre/godne życie, wchodzą z nimi w polemikę, przechwytują je na zasadzie opisanej przez de Certeau. Jednym z istotnych aspektów negocjowania odgórnie narzucanego porządku moralnego jest zakwestionowanie obowiązujących zasad kulturowych wykluczenia społecznego.

W ramach tej grupy chcielibyśmy przedyskutować, jak mobilność migracyjna dodatkowo poszerza repertuar scenariuszy dobrego życia dostępnych dla jednostki i uznawanych społecznie. Ponadto, naszym celem jest postawienie pytania o to, czy mobilność migracyjna może się przyczyniać do pluralizacji porządków godności w społeczeństwie. Jeśli tak, jakie okoliczności/warunki sprzyjają temu procesowi? A jeśli nie – gdzie tkwią kulturowo-społeczne, polityczne i ekonomiczne bariery nie pozwalające na wyłonienie się albo uprawomocnienie alternatywnych porządków godności? Co hamuje możliwość zmiany istniejących hierarchii i nierówności społecznych, szczególnie w kontekście reżimów mobilności. Jak przemiany samej architektury pól transnarodowych, np. spowodowanych Brexitem, wpływają na migrantów wyobrażenia o dobrym życiu i roli tych wyobrażeń w mobilności migracyjnej.

ORGANIZATORKI SESJI: prof. dr hab. Krystyna Slany,  dr Justyna Struzik, dr hab. Magdalena Ślusarczyk, dr Marta Warat : Instytut Socjologii, Uniwersytet Jagielloński 

Jak wskazują różne badania prowadzone w Polsce (m.in. projekty CHILD UP,  http://www.micreate.eu/ )  z roku na  rok przybywa  imigrantów reprezentujących różne kategorie,  wraz  z nimi napływających dzieci. Proces ten stanowi ważne wyzwanie dla polityki migracyjnej, edukacyjnej, czy socjalnej ze względu na  potrzeby migrantów, ich rodzin, ich dzieci. W efekcie formy dialogu międzykulturowego dywersyfikują się, co wymaga kompetencji, zaangażowania i uwrażliwienia na inność dzieci cudzoziemskich (czy też dzieci polskiego pochodzenia przybywających z  zagranicy do kraju) oraz refleksji nad strategiami komunikacji, możliwościami wsparcia i nad   budowaniem otwartej szkoły. Doświadczenie aktualnego kryzysu spowodowanego pandemią COVID-19 stawia nowe wyzwanie wobec polityki migracyjnej i edukacyjnej, mogąc prowadzić nawet do zakwestionowania dotychczasowych rozwiązań i narzędzi w polityce migracyjnej i integracyjnej.

Celem organizowanej sesji jest zatem pogłębienie stanu wiedzy dotyczącej  funkcjonowania, osiągnięć, problemów dzieci migranckich pochodzących z różnych kultur, przynależących do rodzin różnych kategorii imigrantów   w polskim systemie edukacyjnym w okresie pandemii COVID-19 i spożytkowanie jej dla tworzenia rozwiązań, rekomendacji dla wspomnianych polityk . Dotychczasowe analizy wskazują na poczucie marginalizacji dzieci migranckich i ich wykluczenia z systemu edukacji wskutek trudności w dostępie do edukacji zdalnej. Brak komputera czy innego sprzętu pozwalającego na komunikację online z nauczycielem i klasą, niewystarczające wsparcie ze strony rodziców wynikające często z ich braku wiedzy, kompetencji lub bariery językowej, czy brak wsparcia dla nauczycieli, którzy prowadzą edukację zdalną to tylko część problemów z jakimi zmagają się dzieci migranckie.

Zapraszamy do zgłaszania prezentacji podejmujących następujące problemy z perspektywy nauczycieli, mediatorów kulturowych, dzieci, rodziców, organizacji pozarządowych, instytucji edukacyjnych:

• dostępność edukacji dla dzieci migranckich w okresie pandemii COVID-19: wyzwania, ograniczenia, trudności i strategie nauczycielek/li by włączyć dzieci migrancie w kształcenie online;
• „znikanie” dzieci migranckich;
• osiągnięcia szkolne dzieci z doświadczeniem migracji podczas nauki zdalnej;
• wpływ pandemii na egzaminy wybory szkoły średniej, awans edukacyjny, aspiracje edukacyjne;
• lockdown, zamknięcie szkół, dystans społeczny a integracja i poczucie przynależności, relacje rówieśnicze;
• dobre praktyki (na poziomie lokalnym i krajowym) w zakresie nauczania w odpowiedzi na pandemię COVID-19 i przeciwdziałania negatywnym skutkom pandemii;
• wsparcie ze strony różnych aktorów: asystentów międzykulturowych, organizacji pozarządowych, lokalnego środowiska, władz miejskich;
• możliwe scenariusze po pandemii COVID-19

ORGANIZATORKI SESJI: dr Elżbieta Czapka, Prof. UG dr hab. Monika Mazurek, International Border Studies  Center,  Instytut Socjologii I Uniwersytet Gdański

Pandemia COVID-19 w znaczący sposób wpływa na mobilność i migrację. W celu powstrzymania wirusa większość państw wprowadziła ograniczenia w podróżowaniu  a niektóre kraje całkowicie zamknęły swoje granice. W niektórych krajach migracja zarobkowa została czasowo zawieszona lub tez znacznie ograniczona.

Granice które byłe niewidoczne, labilne i często umowne, stały się widoczne i wyraźne, w wielu przypadkach nie do przekroczenia. Ponadto, pandemia wygenerowała nowe granice, wyznaczone przez poziom zachorowań na COVID-19. Zmiany spowodowane pandemią spowodowały, że państwa – szczególnie w Europie – zaczęły się grodzić, w sposób dosłowny i symboliczny. Wydaje się, że podział na Europę Zachodnią i Wschodnią znów stał się widoczny. Granice pojawiają się również między obywatelami poszczególnych krajów: wydaje się, iż narodowość (również migrantów) znów jest ważną zmienną, wyznaczającą granicę. Wśród migrantów zaczęły się tworzyć nowe podziały. Badania wskazują, iż stopień przestrzegania wprowadzonych obostrzeń przez poszczególne grupy etniczne stał się czynnikiem wyznaczającym granice między “swojskością” a “obcością”.  

Obecnie powrót do kraju pochodzenia jest niemożliwy, albo w znaczący sposób utrudniony. Zobowiązania rodzinne często są trudne do zrealizowania z powodu pandemii. Lockdown powoduje, iż konieczne jest wypracowanie nowych strategii radzenia sobie w zupełnie nowej rzeczywistości. 

Szczególnie interesuje nas:

• Kwestia szeroko pojętych granic (narodowych, tożsamościowych, etnicznych, religijnych)
• Strategie radzenia sobie podczas lockdown’u
• Aktywność transnarodowa
• Sytuacja migrantów na rynku pracy podczas pandemii
• Sytuacja zdrowotna oraz dostęp do informacji związanych z pandemią

Sytuacja kobiet migrantek podczas pandemii

ORGANIZATORZY SESJI: Carlos Morton (Professor Emeritus, University of California Santa Barbara), dr Grzegorz Welizarowicz (UG, IBSC)

Latynosi w Stanach Zjednoczonych mają szczególny stosunek do granic, władzy i transgresji. Doświadczenie granic, nie tylko państwowych, ale ekonomicznych, prawno-człowieczych, językowych, płciowych, rasowych, aksjologicznych, epistemologicznych czy genealogicznych jest ich doświadczeniem fundamentalnym: determinującym faktem ich historii i codzienności. To doświadczanie spotkania z różnymi obliczami Władzy, formami wykluczenia i determinowane dążeniem ich transgresji. 

To tu rodzi się twórczość „brązowa” (Richard Rodriguez), posługująca się językiem metysażu, celebrująca aluzyjność, ironię, paradoks. To „sztuka granicy” (Guillermo Gómez-Pena), krytyczna wobec celowości Historii, komplikująca dychotomie, akcentująca Różnicę, operująca kartografią hemisferyczną, transnarodową i jednocześnie lokalną.

Dyskutanci proponują refleksję nad fenomenem kultury, a w szczególności literatury i dramatu, Latino/a, jako paradygmatycznymi formami ekspresji migrantów amerykańskiego Pogranicza, regionu, którego zasięg sięga daleko poza tradycyjnie rozumiane regiony pograniczne. Innymi słowy,  Pogranicze to realna przestrzeń ale i arena wyobraźni, na której rozgrywają się tytułowe „latynoskie dramaty”.

Prezentacja dramatopisarza Carlosa Mortona MULTIPLE BORDERS, MULTIPLE BRIDGES dotyczyć będzie dorobku oraz drogi biograficznej tego jednego z najważniejszych twórców teatru Chicano swojego pokolenia, który obok El Teatro Campesino Luisa Valdeza odpowiedzialny jest za popularyzację teatru latynoskiego na świecie. Morton choć urodził się w Chicago definiuje swoją tożsamość jako zawieszoną pomiędzy USA a Ameryką Łacińską.    

Prezentacja Grzegorz Welizarowicza zada pytanie o granice, oblicza władzy i transgresje w dorobku teatru Culture Clash. Reprezentujący średnie lub drugie pokolenie twórców Ruchu Chicano teatr z Kalifornii wydaje się być obok teoretyka/performera Guillermo Gómeza-Penii istotnym głosem artykułującym „kulturę granicy” w dobie rozpadu wspólnoty narodowej, konsumpcjonizmu, militaryzmu i anty-imigranckich nastrojów w USA w latach 1990-tych i w wieku XXI.

W dobie rozwijającego się transnarodowego dialogu i jednoczesnego zwrotu ku nacjonalizmom czego uczą nas perspektywy latynoskie, które pomimo faktu, że Latynosi stanowią dziś największą mniejszość w USA, są ciągle marginesem głównego nurtu? Jakie punkty widzenia, światy, bohaterów uprzywilejowuje sztuka Chicano z Południowego Zachodu? Co mówi do Hegemonii? Jak jest re-artykułowana w kolejnych okresach historycznych? 

ORGANIZATORKI SESJI: dr hab prof. UAM Izabella Main  (CeBaM UAM/ IAiK UAM), dr hab. prof. UG Katarzyna Mirgos (IAiE UG/ IBSC UG)

 Proponowana sesja koncentruje się na wieloznacznej roli języka w sytuacji migracji. Z jednej strony, znajomość języka lub języków kraju osiedlenia jest wskazywana jako jeden z najważniejszych czynników umożliwiających integrację w obszarze kontaktów społecznych czy pracy. Dobra znajomość języka oznacza dla wielu osób większe możliwości zawodowe. Co więcej, znajomość języków może być też zasobem umożliwiającym transnarodową pracę czy pracę w Polsce wykonywaną na rzecz polskich migrantów. Nauka języka (języków) w kraju osiedlenia stanowi jednocześnie znaczne wyzwanie dla wielu osób, które przykładowo pracują w polskim środowisku czy przyjechały z (lub za) polską rodziną. Z drugiej strony potrzeba przekazania znajomości języka polskiego lub jej utrzymania zwłaszcza w pokoleniu dzieci jest ważna dla wielu migrantek i migrantów. Może to prowadzić do tworzenia praktyk przekazywania języka, udziału w środowiskach czy instytucjach wspierających zachowanie języka macierzystego, ale też wywoływać napięcia w rodzinach, zwłaszcza międzykulturowych. Tym tematom przyjrzymy się podczas proponowanej sesji.

ORGANIZATORZY SESJI: dr Jakub Adamski, dr Izabela Florczak

Migracja międzynarodowa podlega różnym reżimom prawnym zależnym, między innymi, od tego skąd  migranci pochodzą, jaki jest powód ich mobilności i jakie kompetencje posiadają. Niektóre z tych  regulacji pozwalają migrantom na łatwiejszy wjazd do danego kraju, inne zaś czynią go bardziej  reglamentowanym. Niezależnie od tego, o którym porządku prawnym mówimy, każdy z nich ma  znaczenie dla doświadczenia migracyjnego przybyszów. Doświadczenie to należy rozumieć szeroko – prawo wpływa zarówno na wysiłek, który musi zostać podjęty przez potencjalnych przybyszów, ale  także na to, jakim procedurom imigranci podlegają już po przyjeździe, jak wielu formalności muszą  dopełnić oraz jakie prawa i obowiązki posiadają. 

Na to, jakie jest doświadczenie migranta wpływ ma nie tylko treść aktów prawnych, ale również to jak  są one rozumiane i stosowane, zarówno przez pracowników administracyjnych, ale i samych  imigrantów. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście przejmowania części obowiązków, związanych ze  sferą legalną pobytu obcokrajowców, przez różnego rodzaju pośredników. 

W związku z powyższym zapraszamy do udziału w dyskusji, podczas której będziemy się starali  odpowiedzieć, między innymi, na takie pytania jak: 

∙ W jaki sposób obecnie obowiązujące akty prawa krajowego, unijnego i międzynarodowego  wpływa na doświadczenie migracyjne? 

∙ Jaki może być wpływ na omawiane zjawisko dyskutowanych, planowanych i oczekujących na  wejście w życie, aktów prawnych i polityk im towarzyszących? 

∙ Jakie jest doświadczenie imigrantów związane z wykonywaniem obowiązującego prawa? ∙ Jak na sytuację prawną i faktyczną migrantów wpływają rekrutujące ich agencje i nadzorujące  ich wjazd i pobyt urzędy? 

Do dyskusji zapraszamy przedstawicieli różnych dyscyplin: socjologii, prawa, politologii.

ORGANIZATORZY SESJI:  dr hab. Monika Trojanowska-Strzęboszewska, dr hab. Janusz Balicki, prof. ucz. 

Sesja poświęcona będzie  analizie Nowego paktu w sprawie migracji i azylu, zaproponowanego po doświadczeniach kryzysu migracyjnego 2015 przez KE w 2020 r.,   jako próby  nowego podejścia do zarządzania granicami i unijną polityką migracyjną na poziomie ogólnoeuropejskim. Mając na uwadze fakt, że kroki podejmowane przez Unię Europejską czy to w formie regulacji prawnych, środków instytucjonalnych i organizacyjnych czy działań operacyjnych istotnie współtworzą przestrzeń do realizacji polityk migracyjnych na poziomie narodowymi i lokalnym, chcielibyśmy podjąć dyskusję wokół tej propozycji. W szczególności zamierzamy rozważyć kwestię adekwatności założeń i celów unijnej strategii migracyjnej w odniesieniu do kluczowych problemów i wyzwań ujawniających się w tym obszarze w Europie. Istotne było poddanie ocenie instrumentarium, które KE proponuje wdrożyć, aby skutecznie zarządzać polityką migracyjną i granicami na poziomie europejskim. Wśród konkretnych zagadnień do rozważenia proponujemy:

•  problematykę usytuowania zasad solidarności i odpowiedzialności w obszarze projektowanej nowej unijnej polityki imigracyjnej,  
• kwestie wdrażania nowych instrumentów w obszarze zarządzania granicami, zwłaszcza w kontekście  realizacji celów w obszarze polityki imigracyjnej i azylowej,

Do udziału w sesji  zapraszamy politologów, socjologów, prawników zainteresowanych wymiarem europejskim polityki migracyjnej. 

ORGANIZATORKI SESJI: dr hab. Katarzyna Andrejuk, prof. IFiS PAN (Instytut Filozofii i Socjologii PAN / University College London, School of Slavonic and East European Studies), dr Joanna Fomina (Instytut Filozofii i Socjologii PAN),  dr Agnieszka Kubal (University College London, School of Slavonic and East European Studies)

Sesja skupi się na tym, jak dziedzictwo społeczno-polityczne oraz kulturowe czasów sowieckich i realnego socjalizmu wpływa na współczesne procesy migracyjne, zwłaszcza w regionie euroazjatyckim. Propozycja tematu wywodzi się z przekonania, że mimo rozpadu ZSRR w 1991 roku, XX-wieczna historia regionu odcisnęła trwałe piętno na obecnie obserwowanych formach i kierunkach mobilności.  Wzięcie pod lupę specyfiki regionu dawnego „bloku wschodniego” z jego historycznymi zaszłościami uwydatni unikalną dynamikę nierówności i hierarchii społecznych. Pozwoli też na rozwinięcie toczących się dyskusji, na ile procesy migracyjne w obrębie Europy Środkowej można wpisywać w perspektywę kolonializmu. Uwzględnienie kontekstu postsowieckiego oraz postsocjalistycznego w analizach umożliwi lepsze, bardziej pogłębione i zniuansowane wyjaśnienie współczesnych migracji, szans związanych z nimi oraz wyzwań adaptacyjnych. Ważnym wymiarem tematu jest migracja na kulturowym pograniczu kontekstu postsowieckiego (kraje b. ZSRR) oraz Europy Środkowej. Zapraszamy referaty dotyczące specyfiki migracji z krajów postsowieckich: z Ukrainy, Białorusi, Rosji, krajów bałtyckich, państw kaukaskich i środkowoazjatyckich (na przykład do Polski lub Europy Zachodniej). W ramach sesji poszukujemy również prezentacji, które pokazują historyczny i społeczny kontekst postsocjalizmu w migracjach z Europy Środkowej, w tym z Polski.  Zachęcamy też do zgłoszeń badaczy analizujących migracje w obrębie obszaru postsowieckiego.  Sesja ma charakter interdyscyplinarny: kontekst postsowiecki i postsocjalistyczny w migracjach można analizować m.in. z perspektywy socjologicznej, politologicznej, prawnej, antropologicznej. Referaty zgromadzone podczas sesji zostaną – po opracowaniu w formie artykułów – złożone jako numer tematyczny do jednego z czasopism migracyjnych. 

ENGLISH:

ORGANIZATORZY SESJI: dr Marcin Gońda, Centrum Studiów Migracyjnych UŁ, dr Ignacy Jóźwiak, Ośrodek Badań nad Migracjami UW

Relacje diaspor z państwami pochodzenia są rzadko podejmowane w analizach migracji. W Polsce większą uwagę przypisuje się przyczynom i konsekwencjom masowego wychodźstwa czy, ostatnio, rosnącej imigracji niż stosunkom z rozsianymi po świecie Polakami i osobami o polskich korzeniach. Tymczasem zainteresowanie badaczy na świecie diasporami wydaje się rosnąć (Gamlen i in. 2019). Zwracają oni przy tym uwagę na dwukierunkowość relacji diaspor i państw pochodzenia, w ramach których obie strony (acz niewspółmiernie) decydują o formach i treści wzajemnych kontaktów. Z jednej strony państwa, według Gamlena (2006), zorientowane są na tworzenie ram instytucjonalnych dla realizacji polityk wobec rodaków za granicą, przy jednoczesnym przyznawaniu im różnych uprawnień (praw politycznych i dostępu do usług publicznych), ale i egzekwowaniu zobowiązań wobec ojczyzny (wsparcia w pozyskiwaniu korzyści politycznych, ekonomicznych czy technologicznych). Z drugiej, same diaspory są zdolne do podejmowania rozmaitych inicjatyw na rzecz ochrony interesów państw pochodzenia, ale i zgłaszania roszczeń pod ich adresem (Brubaker 2005). Działania obu stron możliwe są wtedy, gdy istnieje wyobrażona, dyskursywnie konstruowana wspólnota narodowa ponad granicami, która opiera się na kolektywnie podzielanej tożsamości. Jej formowanie odbywa się przez odwołania do wspólnej symboliki narodowej i może obejmować zarówno prowadzenie kampanii promocyjnych i upowszechnianie kultury narodowej za granicą, jak i bardziej długofalowe działania (kulturalne, naukowe, edukacyjne itd.) polegające na tworzeniu określonych narracji o tym kraju. W tym sensie staje się elementem dyplomacji państwa. Wymaga to jednak powołania celowych instytucji państwowych i/lub pozarządowych w kraju i zagranicą, które będą te działania realizować (Waterbury 2009; Nowosielski, Nowak 2017).

Proponowana sesja posłuży omówieniu rozmaitych działań podejmowanych przez agendy państw pochodzenia i ich diaspor służących, z jednej strony, utrwalaniu ich więzi w przestrzeni transnarodowej, a, z drugiej, reprezentowaniu interesów i wzmacnianiu pozycji tych państw na arenie międzynarodowej. W szczególności interesują nas takie aspekty relacji diaspor z państwami pochodzenia, jak:

– polityka diasporyczna w obszarze kultury, nauki i edukacji;

– diaspora jako narzędzie dyplomacji (publicznej, gospodarczej, historycznej czy kulturowej) państwa pochodzenia;

– diaspora jako aktor polityki państwa osiedlenia wobec państwa pochodzenia (lobbing, zaangażowanie w oficjalną dyplomację);

– inicjatywy kulturalne, naukowe, edukacyjne podejmowane przez państwo i jego diasporę na rzecz tworzenia odpowiedniej narracji o państwie pochodzenia poza jego granicami.

Do wygłoszenia referatów w sesji tematycznej zachęcamy przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, jak i perspektyw teoretycznych i metodologicznych. Zapraszamy zwłaszcza osoby gotowe podzielić się wynikami badań empirycznych dotyczących ww. kwestii.

ORGANIZATOR SESJI: dr Michał P. Garapich

Tytułowy ‘ćwiek’ odnosi się do uwagi Clifforda Geertza, stwierdzającego że antropologia jest „nauką, której rozwój opiera się w mniejszym stopniu na doskonałej jednomyślności niż na udoskonaleniu dyskusji” a to co wiedzie do jej poprawy to „precyzja we wzajemnym zabijaniu sobie ćwieka” (2005: 57). Niniejsza sesja ma na celu wbicie ćwieka nadal dominującym w badaniach migracyjnych paradygmatom – na przykład kategorycznemu podziałowi na migrantów wewnętrznych i zewnętrznych, obcokrajowców i autochtonów, mniejszości etniczne/narodowe a mniejszości imigranckiego pochodzenia czy normatywizacji homogeniczności etnicznej. Składające się na sesję cztery prezentacje dotyczą szeroko rozumianych „spotkań migracyjnych”, czyli sytuacji w których dochodzi do interakcji, wymiany, wzajemnych relacji ludzi w różnoraki sposób wpisanych w konteksty migracyjne, transnarodowe, mniejszościowe – zarówno w wyniku własnej sprawczości co działań państwa. Każdy z referatów na swój sposób ukazuje skomplikowanie, niejasność, otwartość i dynamikę owych spotkań podczas których negocjowana jest etniczność, tożsamość, pozycja w hierarchii władzy, czy relacja z dominującymi dyskursami oraz własne poczucie autonomii tworzenia znaczeń kulturowych. Korzystając z rozróżnienia Gerda Baumanna na dyskurs dominujący i dyskurs demotyczny, niniejsza sesja skupia się na tym drugim w celu podważenia hegemonii pierwszego poprzez przyglądnięcie się jak obywatele polscy ukraińskiego pochodzenia odnoszą się wobec niedawnych migrantów z Ukrainy i wice wersa, jak polscy Romowie z różnych grup negocjują własne tożsamości w Londynie, czy – w historycznym ujęciu – Romowie i Łemkowie nadają sens swoim doświadczeniom współżycia i bycia ofiarami migracji przymusowych. Sesja na ogólnym empirycznym poziomie ma przede wszystkim przedstawić migracje i transnarodowe życie mniejszości, temat dotychczas traktowany z nikłym zainteresowaniem, natomiast na poziomie teoretycznym zaprosić do dyskusji nad społecznym konstruowaniem kategorii i pojęć typu migrant, mniejszość, większość, etniczność.